მსოფლიო მიზიდულობის ძალა

აღმოაჩინა ნიუტონმა 1667 წელს პლანეტების მოძრაობის ანალიზის საფუძველზე (კეპლერის კანონები) და კერძოდ მთვარის მოზრაობის საფუძველზე.

ყველა სხეული ურთიერთქმედებს ერთმანეთთან ძალით, რომელიც პირდაპირპროპორციულია მათი მასების ნამრავლის და უკუპროპორციულია მათ შორის მანძილის კვადრატის.

კანონი სამართლიანია:

  1. ერთქვაროვანი ბურთისთვის.
  2. მატერიალური წერტილებისთვის.
  3. კონცენტრული სხეულებისთვის.

გრავიტაციული ურთიერთქმედება მნისვნელოვანია დიდი მასებისთვის.

მაგალიტები:      

 წყალბადის ატომში ელექტრონისა და პროტონის მიზიდულობა   ~  2×10-11 ნ.

 

დედამიწასა და მთვარეს სორის მიზიდულობა ~  2×1020 ნ.

 

მზესა და დედამიწას შორის მიზიდულობა ~ 3,5×1022 ნ.

გამოყენება:

  1. პლანეტებისა და მათი თანამგზავრების მოძრაობის კანონზომიერებები. დაზუსტებულია კეპლერის კანონები.
  2. კოსმონავტიკა. თანამგზავრების მოძრაობების გათვლა.

ყურადრება!:

  1. კანონი არ ხსნის მიზიდულობის მიზეზს, არამედ მხოლოდ აცვენებს რაოდენობრივ კანონზომიერებას.
  2. სამი და მეტი სხეულის ურთიერთქმედების შემთხვევაში მოძრაობის ამოცანის გადაჭრა არ შეიძლება ზოგადი სახით. საჭიროა სხვა სხეულებიტ გამოწვეული "შეშფოთებების" გათვალისწინება (ნეპტუნის აღმოცენა 1846წ და პლუტონის აღმოჩენა 1930 წ.).
  3. ნებისმიერი ფორმის სხეულების შემთხვევაში საჭიროა სხეულის მცირე შემადგენელი ნაწილების ურთიერთქმედებების აჯამვა.

კანონის ანალიზი:

  1. ძალა მიმარტულია სხეულების შემაერთებელი წრფის გასწვრივ.
  2. G - მსოფლიო მიზიდულობის მუდმივა (გრავიტაციული მუდმივა). რიცხვიტი მნისვნელობა დამოკიდებულია ერტეულთა სისტემის არჩევაზე.

 

Si სისტემაში:        G=6,67.10-11 .მ2/კგ2 .

 G=6,67.10-11 .მ2/კგ2 .

პირველად გრავიტაციული მუდმივას პირდაპირი გაზომვები ჩაატარა კავენდიშმა სასწორის მეშვეობით 1798წ.

ვთქვათ m1=m2=1 კგR=1 მ, მაშინ: G=F (რიცხობრივად).

გრავიტაციული მუდმივას ფიზიკური არსი:

გრავიტაციული მუდმივა რიცხობრივად 1 მეტრით დაშორებულ თითო კილოგრამის მასების მქონე ორ სხეულს შორის მიზიდულობის ძალის მოდულის ტოლია.

ის, რომ გრავიტაციული მუდმივა ზალიან მცირეა აცვენებს, რომ გრავიტაციული ურთიერტქმედების ინტენსივობა მცირეა.

 

სიმძიმის ძალა

სიმძიმის ძალა - ეს არის დედამიწის (პლანეტის) მიერ სხეულის მიზიდულობის ძალა.

 

 

 - მსოფლიო მიზიდულობის კანონიდან. (სადაც - პლანეტის მასაა, m - სხეულის მასაა, R - პლანეტის ცენტრამდე მანძილია).

 - სიმძიმის ზალა ნიუტონის მეორე კანონიდან (სადაც m - სხეულის მასაა, g - სიმზიმის ზალის აცქარებაა).

  - სიმძიმის ზალის აჩქარება არ არის დამოკიდებული სხეულის მასაზე (გალილეის ცდები).

g0=9,81 მ/წმ2 - დედამიწის ზედაპირზე

თუ ავღნიშნავთ R0 პლანეტის რადიუსს, ხოლო - პლანეტის ზედაპირიდან სხეულის დაშორებას, მაშინ: 

სიმძიმის ზალის აცქარება დამოკიდებულია:

  1. პლანეტის მასაზე.
  2. პლანეტის რადიუსზე.
  3. პლანეტის ზედაპირიდან დასორებაზე.
  4. გეოგრაფიულ განედზე (პოლუსებზე - 9,83 მ/წმ2. ეკვატორზე -9,79 მ/წმ2.
  5. სასარგებლო წიარისეულის ფენებზე.